top of page
Ara

METEOR FÜZESİ

Bugünkü yazımızda Türkiye’nin Eurofighter Typhoon tedariğinde de önemli pazarlık maddelerinden biri olan MBDA üretimi Ramjet itkili görüş ötesi hava hava füzesi (beyond-visual-range air-to-air missile= BVRAAM) Meteor’u konuşacağız.


90’ların ortalarında Avrupa’nın önde gelen ülkelerinin Eurofighter Typhoon geliştirme serüveninde çoğun gidip azın kalmasıyla (80’lerin başında gündeme gelir, 94’te ilk uçuş, 2003’te envanterlere giriş) bu uçağa “layık” AIM-120 AMRAAM’dan daha iyi performansa sahip bir görüş ötesi hava hava füzesi talebi olur ve bunun için 1994’te, piyasa ve fizibilite araştırması yaptırmak adına Request for Information (RFI) yayımlanır. Almanya, İtalya, İspanya ve İsveç gibi potansiyel ortak ülkeler, 1995 yılında prensipte, Birleşik Krallık'ın BVRAAM (Görüş Ötesi Hava-Hava Füzesi) teknik şartnamesinin, Typhoon (ki onun da fikirsel anlamda doğumu hava üstünlük uçağı olmuştur.) için – ve İsveç durumunda JAS 39 Gripen için – kendi temel füze gereksinimlerini büyük ölçüde karşıladığını kabul ettiler. Daha sonra programa 99’da Fransa da dahil oldu. Koordinasyon adına 2001 yılında MBDA çok uluslu şirketi kurulmuştur.


ree

Özellikler:


  • Kütle: 190 kg

  • Uzunluk: 3.7 metre

  • Çapı: 17.8 cm

  • Kullanabilen platformlar: Eurofighter Typhoon, F-35 Lightning II, Gripen, Rafale, Güney Kore yapımı KF-21 için de entegrasyon çalışmaları devam ediyor

  • No escape zone <= 60 km

  • Azami Menzil: 200 km

  • Azami Hız: 4 Mach

  • Navigasyon ve Güdüm  🡪 Atalet ölçer (inertial) ile orta menzilde yönlendirme ve veri bağlantısı, otonom (bağımsız) son aşama güdümü

  • Katı yakıtlı roket motoru + Ramjet motoru

  • Füze başlatıcıları(tetikleyicileri) 🡪 Çarpma ile tetiklenen, RF yakınlık  (proximity) ile tetiklenen 

  • Yoğun elektronik harp ortamlarında etkin çalışabilme



Şaşırtmayan sürpriz her ortak projede olduğu gibi sık sık anlaşmazlıkların yaşandığı düşe kalka yola devam edildiği standart sancılı bir sürecin sonunda Meteor füzeleri 2016 yılından itibaren envanterlerde yerini almaya başlamış olup sadece katı yakıt motoru ile çalışan muadillerinin gördüğü rağbete darbe vurmuştur. Bu noktada Ramjet ve katı yakıt motoru farkına ufak bir parantez açmak lazım. – Daha detaylı bilgi isteyenler kaynakçaya da koyduğum, Mehmet Emir Kaya arkadaşımızın Ramjet yazısına bakabilir. – Günümüzde kullanılan hava hava füzelerinin çoğunluğu katı yakıtla çalışır yani füze atıldıktan sonra bir süre içindeki yakıtı ateşleyip azami hızına ulaşıp yakıtı bittikten sonra yoluna süzülerek devam eder. Ramjet motorları ise çalışma prensibi sayesinde belli bir hıza ulaştıktan sonra sürekli bir kinetik enerji kaybı yaşamadan yoluna devam edebiliyor. Bunun nedeni belli bir hıza ulaştıktan sonra (ses hızının 1.5-2 katı ya da kısaca 1.5-2 Mach) dışarıdan aldığı havayı yavaşlatıp sıkıştırarak yüksek basınçlı hale getirip ufak bir yakıt enjeksiyonu (genelde hidrokarbon bazlı sıvı yakıt) ile ateşlenmesi sonucu çok hızlı bir dışarı atılma gerçekleştirilip 4 Mach civarı hızlara nispeten kolayca ulaşıp başarıyla muhafaza eder.


Adı üstünde görüş ötesi yani 20-25 km ve ötesi mesafelerde en önemli değişkenlerden birisi “no escape zone” olur. Ramjet motoru sayesinde Meteor füzesi NATO üyesi ülkelerin en çok kullandığı BVRAAM olan AIM-120 AMRAAM’ın 2 katı “NEZ” sahibidir. (AMRAAM’da bu değer 30-35km iken Meteor için 60 km).



Türkiye’nin Meteor Füzesi Talebi


Mevcut şartlarda Türkiye’nin hava yer konusunda acılarla kazanılmış tecrübeleri dolayısıyla bariz bir sıkıntısı olmasa da hava hava konusunda aynı şeyi söylemek şimdilik pek mümkün değil. Özellikle Yunanistan’ın F-35 ve Rafale (Meteor promosyonlu) tedariğinin yanında F-16’larını Block 70 seviyesine modernize ettirmesi gözlerin bu noktaya çevrilmesini zorunlu kılmaktadır. Bu yüzden olsa gerek Türkiye 40 adet Eurofighter Typhoon (yine belirtmekte fayda var.Soğuk Savaş dönemi tasarımına başlanan bu uçağın ilk başta safkan bir hava üstünlük uçağı olması planlanmıştı ) satın alım anlaşması kapsamında 400 adet Meteor füzesi de tedarik etmek istiyor. Uçağın tedariği konusunda en çok sorun çıkaran Almanya engelinin de aşılmasından sonra pazarlıklar daha çok Meteor tedariği üzerine yoğunlaştı. Yunanistan tarafının da tam tersi sonuçlanma için özellikle Fransa ile diplomatik temaslarda bulunduğunu söylemek çok şaşırtıcı olmamakla beraber (Fransa’nın da onayı gerekiyor) İngiltere’nin bu konuda Türkiye’den yana takındığı tavır şimdilik umut verici.


ree


Türkiye’nin Kendi Çözüm Çabaları


Bizim kısa ve orta vadede Meteor’a kesinlikle ihtiyacımız var diyebiliriz ancak uzun vade için bu tip mühimmat konusunda yerli projeler de diğer bir taraftan başlatıldı. Türkiye’nin şu anda 5 farklı havadan havaya füze geliştirdiği pek çok yerde yazılıp çiziliyor. Bu 5 proje içerisinde yer alan TÜBİTAK-SAGE tarafından geliştirilen GÖKHAN füzesi ise adı en çok geçendir. Talep edilenler bakımından METEOR’un muadili diyebileceğimiz Gökhan füzesinin yolculuğu 21 Mayıs 2021’de Milli Savunma Bakanlığı ile TÜBİTAK SAGE arasında imzalanan “Milli Ramjet Motorlu Hava Hava Füzesi Geliştirilmesi Projesi” sözleşmesiyle başlamıştır. 2022 yılında kavramsal tasarımı tamamlanan Gökhan füzesinin TÜBİTAK tarafından 2024'te yayımlanan 2024 yılı faaliyet raporunda ön tasarım aşamasına geçildiği açıklandı. Geçtiğimiz aylarda da ilk kez KAAN’ın yanında görülen Gökhan hakkında göze çarpan ilk detay füzenin genel olarak GÖKDOĞAN ve AIM-120 AMRAAM füzelerine benzediği ancak biraz daha geniş bir çapa sahip olduğu görüldü. Günün sonunda tam tarih vermek zor olsa da KAAN ve onun için geliştirilen Gökhan’ın 2030’ların ilk yarısında envantere girip Eurofighter Typhoon ve Meteor’un yerini alması temenniler arasında.


Gökhan Füzesi (IDEF 2025)
Gökhan Füzesi (IDEF 2025)

Kaynakça



 
 
 

Yorumlar

bottom of page