ABD Hava Kuvvetlerinin ‘Gizli’ Oyun Kurucusu: F-22 Lockheed Raptor

Bu yazımızda, savunma sanayisinde caydırıcılığı olan ve yüksek kabiliyetleriyle, Orta Doğu başta olmak üzere çeşitli sahalarda bölge dinamiklerinin belirlenmesinde önemli bir yere sahip olan savaş uçaklarından biri olan F-22 Lockheed Raptor’un teknik ve fiziksel özelliklerini, etkileriyle birlikte anlatacağız.

ABD Hava Kuvvetleri Komutanlığı’nın hangarında bulunan uçaklardan biri olan F-22 Raptor, hava hakimiyetine odaklanan tasarım özelliklerine sahip, tek kişilik ve çift motorlu taktik savaş uçağı sınıfında yer almaktadır.

Ayrıca diğer uçaklarda olduğu gibi, F-22 için de, federal yasalarla başka ülkelerin kullanımı ve diğer ülkelere ihracatı kısıtlanmakta ve hatta engellenmektedir. ABD Hükümetinin, ‘gizli’ tasarımların ve kritik teknolojilerin menfi amaçlar haricinde kullanılma ihtimaline karşı endişeleri bulunmaktadır.

Pentagon’un sınıflandırma kriterlerine uyan birçok ayırıcı özelliği bulunmakla birlikte, yakın müttefiklerle düzenlenen tatbikat organizasyonlarında dahi F-22'nin tüm kabiliyetleri kullanılmayarak bazı kısımları gizli tutulmaya çalışılmaktadır.

Gizli teknoloji sınıfında bulunan uçaklar arasında F-22 Raptor, en gizli uçak olarak kabul edilir. Bunun sebebi, F-35'lerden daha düşük çapraz radar özelliğine sahip olmasından kaynaklanmaktadır.

F-22'yi bu kadar özel olmasını sağlayan bir diğer özellik ise, yüksek manevra kabiliyetleriyle donatılmış olmasıdır. 

Hava üstünlüğü konusunda F-35 ve F-16 gibi savaş uçaklarıyla kıyaslanamayacağı gibi, entegre aviyonik sistemlerin birleşimi, gizlilik, süper seyir ve geliştirilmiş desteklenebilirlik özellikleriyle manevra kabiliyetleri açısından açık ara öne çıkmaktadır. Operasyonel ihtiyaçların karşılanmasıyla birlikte, havadan havaya ve havadan yere gidebilme özelliğine sahiptir. 

ABD Hava Kuvvetlerinin filosunda bulunan, aynı zamanda Küresel Saldırı Görev Gücü’nün baş aktörlerinden birisi olan bu ‘gizli’ uçak, uzak mesafelerde hava hakimiyetini sağlamak ve Hava Kuvvetleriyle birlikte Kara Kuvvetleri, Deniz Kuvvetleri ve Deniz Piyadeleri’ne erişimin engellenmesi ihtimaline karşı tasarlanmış ve üretilmiştir.  F-22, pilotun havadan havaya tehditleri izleyerek tanımlamasını, vurmasını ve ortadan kaldırmasını sağlayan gelişmiş sensör takımına sahiptir. Kokpit tasarımı ve sensör füzyonunda olan değişimler ve gelişmeler, pilota anlık karar verebilme kabiliyeti kazandırmaktadır.  Ayrıca uçağa, havadan-havaya fırlatılmak üzere, ABD’de geliştirilen , 6 adet AIM-120 AMRAAM (Advanced- Medium Range Air-to-Air Missile-Geliştirilmiş Orta Menzilli Havadan Havaya Füze-Görüş Ötesi Menzil (BVR-Beyond Visual Range) özelliğine sahip) ve 2 adet, yüksek patlayıcı harp başlığına ve kızılötesi ısı arayan güdüm sistemine sahip AIM-9 Sidewinder yerleştirilerek savaş koşullarına karşı güçlendirilmesi planlanmaktadır.  

Düşük gözlemleme teknolojilerindeki geliştirme çabaları, hava-hava ve hava-yüzey tehlikelerinin üstesinden gelinerek hayatta kalma ve hedefin imha edilmesi gibi imkanların oluşmasını sağlamıştır. Bu sayede, kendisi gibi gizlilik nedeniyle korunması gereken diğer varlıkların da korunabilmesi mümkün olmaktadır. F-22'de yer alan motorların üretmekte olduğu itme gücü, herhangi bir savaş uçağından açık ara öne çıkmaktadır. Öyle ki, aerodinamik tasarımıyla birlikte artırılmış itişin bir araya gelmesiyle, art yakıcı kullanılmadan süpersonik hava hızlarına (1.5 Mach’tan fazla) ulaşmak mümkün olmaktadır. Süpersonik seyir olarak tanımlanan bu özellik, F-22'nin hız ve menzil boyutu olarak, süpersonik hızlarda yakıt tüketen art yakıcı kullanılması ihtiyacına karşın, mevcut savaşçı uçaklara kıyasla oldukça büyük bir çalışma alanı sunmaktadır.

F-22'nin sofistike olan tasarımı; uçuş kontrolleri, itme vektörü ve yüksek itme-ağırlık oranıyla planlanan ve mevcut uçakların üzerinde bir savaş teknolojisine sahip olmasına imkan tanır. Gizlilik, entegre aviyonik ve süpersonik seyrin kombinasyonu  yüzeyden havaya füze angajmanını büyük oranda kısıtlar ve karşı tarafın F-22'yi takip etme ve bağlantı kurma yeteneklerinin sınırlı olmasını sağlar. Gözlemlenebilirliğin azaltıldığı ve süper seyir kombinasyonun olduğu bir ortamda F-22, rakip tarafa karşı üstünlük kurarak oyun kurucu bir rol üstlenir.

Bütün bu üstün özelliklerin yanında, kullanım güvenilirliği ve bakım açısından uzun ömürlü olması ve onarım imkanlarının, diğer uçaklara kıyasla daha az işgücü gerektirmesi, verimli çalışma imkanlarına olanak verir.

Gelişmiş Taktik Savaş Uçağı olarak tasarlanan F-22, 1986’da gösterim ve doğrulama aşamasına girdi. YF-22 ve YF-23 olarak tasarlanan prototip uçaklar, ilk uçuşlarını 1990’ın sonlarında gerçekleştirdi. İkisi arasından YF-22 en iyisi olarak seçildi ve mühendislik-üretim geliştirme çalışmaları; 1991’de Lockheed-Boeing ortaklığında gövde tasarımı, Pratt & Whitney şirketi tarafından ise motor tasarımı yapılması için geliştirme sözleşmeleriyle başladı.  Elektronik Çeşitli Belge olarak geçen, kısaltması Electronic Miscellaneous Document (EMD) olan kapsamlı alt sistem ve sistem tasarımlarını içeren dosya, bunun yanında Kaliforniya’daki Edwards Hava Kuvvetleri Üssü’nde dokuz uçakla uçuş testlerini de bünyesinde barındırmaktadır. 

EMD uçuşu ilk olarak 1997’de gerçekleştirildi ve uçuş testlerinin ömrünü tamamlaması ile uçak, canlı atış testlerinde kullanıldı.

F-22,EMD programının tamamının devreye alınmasının ardından, 2001 yılında düşük oranlı ilk üretime girmek için onay aldı. Hava Kuvvetleri Operasyonel Test ve Değerlendirme Merkezi bünyesinde yapılan ilk operasyonel ve test değerlendirmesinin de 2004 yılında tamamlanmasının ardından, tasarım olgunluğu ve diğer parametrelerin de eksiksiz olmasıyla birlikte, 2005 yılında tam oranlı üretim için onay aldı. 

ABD Hava Eğitim ve Öğretim Komutanlığı, Hava Muharebe Komutanlığı ve Pasifik Hava Kuvvetleri, F-22'nin uçurulmasında yetkili birincil hava kuvvetleri kuruluşlarıdır.

Genel özelliklerini ise özet olarak şu şekilde sıralayabiliriz :

• Uzunluk :  62 ft / 18,90 m

• Yükseklik : 16,67 ft / 5,08 m

• Kanat Açıklığı : 44,5 ft / 13,56 m

• Kanat Alanı : 840 ft2 / 78,04 m2

• Yatay Kuyruk Açıklığı : 29 ft / 8,84 m

• Motor İtiş Gücü Sınıfı : 35.000 lb / 15.876 kg

• İtki : 35.000 pound sınıfı (her motor)

• Ağırlık : 43.340 pound (19.700 kg)

• Güç santrali : art yakıcılı ve iki boyutlu itme vektörleme nozullu iki Pratt & Whitney F119-PW-100 turbofan motoru

• Maksimum kalkış ağırlığı: 83.500 pound (38.000 kilogram)  

• Yakıt kapasitesi: dahili: 18.000 pound (8.200 kilogram); 2 harici kanat yakıt tankı ile: 26.000 pound (11.900 kilogram)