Saldırı helikopterleri asıl görevi kara birliklerine yakın hava desteği sağlamak, düşman mevzi ve birliklerini nokta atışlarla dağıtıp yok etmek olan silahlı özel askeri helikopterlerdir.
Kore Savaşında (1950-1953) ABD Deniz Kuvvetlerinin helikopterlerin kapılarını açarak düşman birliklerine ateş etmesi ve Cezayir Savaşında (1954-1962) Fransa ordusunun yaralı tahliye helikopterlerine makinalı tüfekler monte edip Cezayir mevzilerini ateş altına alması ile beraber saldırı helikopterleri konsepti ilk kez fiilen denenmiş oldu. İlk saldırı helikopteri konsepti bir Amerikan savunma şirketi olan Bell tarafından 1962 yılında tasarlanan ve ilk uçuşunu 1963 yılında gerçekleştiren Bell 207 Sioux Scout helikopteridir. Ancak bu bir konsept olup bununla ilgili asıl dönüm noktası Vietnam Savaşına (1955-1975) ABD’nin katılmasıyla (1963-1973) gerçekleşmiştir. ABD Ordusu Vietnam’a Bell üretimi Huey lakaplı UH-1 Iroquois genel maksat helikopterleri ile gitmiş bu helikopterler çatışmalar sırasında kendisini kanıtlamasına karşın ordunun isterlerini karşılamadığından dolayı savaş devam ederken temelden bir saldırı helikopteri konsepti için ihale açılmış, çeşitli şirketlerin girdiği ihaleyi Bell kazanmış ve bir yıl gibi kısa bir sürede saldırı helikopteri yapması istenmiştir.
Bell UH-1 Iroquoisi’in motor, şanzıman ve rotar sistemini değiştirmeden gövde tasarımında değişikliğe giderek bir saldırı helikopteri geliştirmiştir. Değiştirilen gövdeye iki kısa kanat eklenip burasıyla gövdenin burun kısmı silah kuleleri ile donatılmış ve zırhlı bir tandem kokpit eklenmiştir. Bu helikopterlerin ateş gücünü ise 20mm’lik üç namlulu otomatik top, anti-tank füzeleri, güdümlü ve güdümsüz roketler oluşuyordu. Dönüştürülen UH-1 Iroquois’in ismi de AH-1G Huey Cobra olarak değiştirilmiş böylece ilk saldırı helikopteri ortaya çıkmıştı. AH-G ilk uçuşunu 1965’te yapmış ve 1967 yılında ABD ordusunun envanterine girerek ilk görev yeri Vietnam’a konuşlandırılmıştır.
Bell, 1967 yılından 1973 yılına kadar ABD Ordusuna 1100 adedin üzerinde AH-1G teslim etmiştir.
UH-1K Iroquois ve AH-1S Cobra Ortak Uçuş Yapıyor (Lewis McChord Air Expo 2012)
AH-1G HUEY COBRA TEKNİK ÖZELLİKLER
Ağırlık | 2.993 kg |
Uzunluk | 16 m |
Rotor Çapı | 13,5 m |
Yükseklik | 4,1 m |
Mürettebat | 2 |
Motor | 1× Lycoming T53-L-703 turboşaft motoru, (1.100 SBG) (820 kW) |
Maksimum Hız | 227 km/h, |
En Yüksek Kalkış Ağırlığı | 4.309 kg |
Menzil | 574 km |
Maksimum İrtifa | 3.720 m (12.200 ft) |
Birincil Silah | M197 20 mm'lik döner otomatik top |
Güdümlü Füzeler | TOW |
Roketler | 70 mm roket |
AH-1 Cobra Serisinin Bell 209 prototipi
Değişen savaş şartları ve ordunun artan gereksinimlerden dolayı yıllar geçtikçe AH-1G çeşitli modernizasyonlardan geçmiş ve zamanla yine tek motorlu olacak şekilde farklı modelleri ortaya çıkmıştır, bunlar sırasıyla şu şekildedir:
AH-1Q - tamamen yeni silah ve hedefleme sistemleri, bütün ekipmanların motorun altına alınmıştı.
AH-1S - Amerikan ordusunu modernleştirme projesi gereği TOW roketlerinin silah ateşleme sistemleri yenilenmişti.
AH-1P - denemeler için yeni GFK rotorları takıldı, kokpit ve gece görüş ekipmanları yenilenmişti.
AH-1E - denemeler için ana silah teknolojisi yenilendi
AH-1F - Standart Cobra olarak bilinen model, hedefleme sistemi ve radar uyarı sistemi yenilenmişti.
Amerika Birleşik Devletleri Deniz Piyadeleri’nin [United States Marine Crops (USMC)] daha yüksek operasyonel kabiliyet, daha fazla ve etkili mühimmat ihtiyacına binaen Bell'e 1968 yılında çift motorlu ve ismi AH-1J Sea Cobra olacak olan helikopter siparişi verilmiştir. 1969 yılında ilk uçuşu yapılan yeni versiyonlar 1971 yılında envantere girmeye başlamıştır. Bu helikopterin kara versiyonu da yapılmıştır.
USMC, AH-1J Sea Cobra’ları teslim aldıktan sonra bunlardan daha yüksek yük kapasitesine sahip yeni bir helikopter arayışına girmiş, Bell 309 King Cobra prototipi üzerinden geliştirilmiş AH-1T Cobra helikopterini sipariş etmiştir. Helikopterin prototipi 1971 yılında ilk uçuşunu yapmış ancak bu helikopterlerin alımı için finansmanın reddedilmesinden dolayı USMC bu helikopterleri alamamış ve Bell’in ürettiği bu model az sayıda üretilmiştir. Daha sonra geliştirilen AH-1T+ 1970’lerin sonularında İran’a satılmak istenmiş ancak İran Devrimi gerçekleştikten sonra bu sipariş iptal edilmiştir.
İran Hava Kuvvetlerine ait bir AH-1J Cobra
USMC, sonrasında alamadığı AH-1T’lerin daha geliştirilmiş versiyonları olan ve AH-1W olarak adlandırılan helikopterlerin alımı için anlaşma yapmıştır. Döneminin en modern Cobralarının üretimi için 1980'lerin başında çalışmalar başlamış ve 1986 yılında ilk AH-1W Super Cobralar ABD Deniz Kuvvetlerine teslim edilmiştir.
AH-1W Super Cobralar Soğuk Savaş öncesi üretilmiş olmasına rağmen Soğuk Savaştan sonra üretimi durmamış ve bu dönemde katıldığı pek çok operasyonda kendisini fazlasıyla kanıtlamıştır. Super Cobra’ların üretimi 1998 yılına kadar devam etmiş ve son Cobra bu yıl içerisinde teslim edilmiştir.
TSK Kara Havacılık Komutanlığına Ait 2 Adet AH-1W Super Cobra
ABD Deniz Kuvvetleri, 1996 yılında elindeki AH-1W Super Cobraları modernize etme kararı aldı. Bu modernizasyon kapsamında AH-1W Super Cobralar üst versiyonu olan AH-1Z Viper’lara yükseltilecekti.
AH-1Z Viper ilk uçuşunu 2000 yılında yapmış ve 2010 yılında Deniz Kuvvetlerinin envanterine girmiştir. Başlangıçta anlaşma eldeki AH-1W Super Cobraların modernizasyonu olarak yapılsa da 2008 yılında bu anlaşma tamamen yeni uçaklar üretilecek şekilde değiştirilmiştir.
ABD Deniz Kuvvetlerinde, AH-1W Süper Cobralar ilk teslim edildiği 1986 yılından 2020 yılına kadar aktif olarak kullanılmış ve 2020 yılı itibariyle son AH-1W Super Cobralar yere inererk görevlerini AH-1Z Viper’lara bırkmıştır. ABD Donanması halen AH-1Z Viper’leri aktif olarak kullanmaktadır.
ABD Deniz Kuvvetlerine Ait Bir AH-1Z Viper
AH-1J Sea Cobra | AH-1W Super Cobra | AH-1Z Viper | |
Boş Ağırlık | 2998 kg | 4627 kg | 5579 kg |
Uzunluk | 16,28 m | 17,68 m | 17,75 m |
Rotor Çapı | 13,39 m | 14,6 m | 14,6 m |
Yükseklik | 4,09 m | 4,32 m | 4,37 m |
Mürettebat | 2 | 2 | 2 |
Motor | 2xPratt &Whitney T400-CP (2x1800 shp) (1342 kW) | 2xGeneral Electric T700-401 turboşaft (2x1690 shp) (1260 kW) | 2xGeneral Electric T700-GE-401C turboşaft (2x1800 shp) (1300 kW) |
Maksimum Hız | 282 kk/h | 350 km/h | 411 km/h |
En Yüksek Kalkış Ağırlığı | 4536 kg | 6690 kg | 8391 kg |
Menzil | 576 km | 547 km | 690 km |
Maksimum İrtifa | 3200 m (10500 ft) | 3700 m (12200 ft) | 6100 m (20000 ft) |
Birincil Silah | M197 20 mm’lik döner otomatik Gatling topu | M197 20 mm’lik döner otomatik Mitralyöz topu | M197 20 mm’lik döner otomatik top |
Güdümlü Füzeler | AIM-9 Sidewinder havadan havaya füze (iki adet) | BGM-71 TOW (8 adede kadar) AIM-9 Sidewinder havadan havaya füze (iki adet) AGM-114 Helfire havadan havaya füze (16 adede kadar) | AIM-9 Sidewinder havadan havaya füze (iki adet) AGM-114 Helfire havadan havaya füze (16 adede kadar) |
Roketler | 70 mm Mk 40 ve Hydra 70 127 mm Zuni | 70 mm Hydra 70 (güdümsüz) APKWS II (güdümlü) 127 mm Zuni | 70 mm Hydra 70 (güdümsüz) APKWS II (güdümlü) |
OPERASYONEL GEÇMİŞ
ABD, 1967 yılından itibaren 1973 yılına kadar Vietnam Savaşında ilk AH-1 Cobraları kullanmıştır. ABD’nin Vietnam’da yaklaşık 300 adet AH-1 Cobra kaybetmiştir. ABD aynı zamanda AH-1J Cobra’ları da Vietnam savaşının sonlarına doğru kullanmıştır.
ABD, 1983 yılında Karayiplerde bulunan Grenada’yı işgali sırasında -Operation Urgent Fury- AH-1T Cobra’ları kullanılmıştır. Burada iki Cobra kaybedilmiştir.
ABD’nin 1989 yılında Panama’yı işgali -Just Cause Operation- sırasında AH-1 Cobra’lar kullanılmıştır.
Körfez Savaşı’nda (1990-91) ABD’nin Çöl Kalkanı ve Çöl Fırtınası Opersayonları kapsamında ABD bu bölgede 140 adet AH-1 Cobra ve 91 adet AH-1W Super Cobra kullanmıştır. ABD burada üç adet Cobra kaybetmiştir.
ABD, 1993 yılında Somali’de -Operation Restore Hope- ve 1994 yılında Haiti’nin işgali sırasında da Cobra’ları kullanmıştır.
ABD, 1990’lardan itibaren filosundaki Cobra’ları kademeli olarak emekli etmiştir. ABD, bu kapsamda Cobra’ların bir kısmını NATO müttefiklerine hibe ederken bir kısmını ABD Orman Hizmetlerine devretti.
İsrail, 1973 yılında dördüncü Arap-İsrail savaşı olarak bilinen Yom-Kippur Savaşı’nda AH-1G Cobra’ları kullanmıştır. Ayrıca İsrail’in, Lübnan’ın güneyini işgal ettiği 1982 Lübnan Savaşı’nda da kullanmıştır.
Türkiye, 1990’ların başından itibaren satın aldığı ve ABD’nin hibe ettiği Cobra’ları bölücü terör örgütüne karşı etkin bir şekilde kullanmaktadır.
Filipinler, AH-1 Cobra’ları Gongaza ve Cagayan’da komünist isyancılara karşı kullanmıştır.
TÜRK SİLAHLI KUVVETLERİNDE AH-1 COBRA
Türkiye, 1990’lara girilirken 1989 yılında Savunma Sanayi İcra Kurulu (SSİK) kararlarıyla Kara Kuvvetleri Komutanlığı’nın ihtiyaçlarını karşılamak üzere bir saldırı helikopteri ihalesi başlattı. İhaleye İtalya’dan Agusta ( şimdiki adıyla Leonardo) A-129 Mangusta, ABD’den Beoing üretimi AH-64 Apache ve Bell üretimi AH-1W Super Cobra katıldı ve ihaleyi Bell firmasının AH-1W Super Cobra’sı kazanmıştır. SSİK 1990 yılında ABD’den 5 adet I. parti AH-1W Super Cobra sipariş etmiştir. Aynı yıl tüm helikopterler gelmiş ve Kara Havacılık Komutanlığı envanterine girmiştir. Eğitim faaliyetlerinin tamamlanması sonrası ilk Super Cobra’lar 1991 yılında Diyarbakır’da göreve başlamıştır.
Soğuk Savaş’ın bitmesiyle beraber Körfez Savaşı’ından sonra ABD bölgeye getirdiği silahları bölge ülkelerine hibe etmeye başlamıştır. Bu kapsamda Türkiye’ye Super Cobralara nazaran daha düşük performanslı 28 adet AH-1P, 12 adet AH-1S, 4 adet TAH-1S 44 adet tek motorlu Cobra helikopterleri hibe edilmiştir.
Türkiye 1993 yılında 5 adet II. parti AH-1W Super Cobra siparişi vermiş ve 1993-94 yılları arasında teslimatlar tamamlanmıştır. Sonrasında Türkiye, ABD ile yine 5+5 olacak şekilde III. ve IV. parti helikopter alımı için masaya oturmuş ancak ABD Kongresi’nin baskısından dolayı bu alım gerçekleşmemiştir.
ABD’den istediğini alamayan Türkiye 1996 yılında Türk Taarruz Helikopteri Projesini başlatmıştır. Türkiye bu proje için İtalyan Agusta şirketinin (şimdiki adıyla Leonardo) A-129 helikopteri konsept alınarak yerli bir helikopter yapmayı planlamış ve 2014 yılında TUSAŞ T-129 Atak hizmete girmiştir.
Türkiye,2011 yılında T-129 Atak helikopterleri hizmete girene kadar görevdeki filoları desteklemek amacıyla 11 adet AH-1W Super Cobra alımı için ABD ile görüşmüş ve Kongrenin 3 adet AH-1W Super Cobra’nın satışına izin vermesiyle 2012 yılında Türkiye’ye 3 adet AH-1W Super Cobra teslim edilmiştir.
T-129 Atak helikopterlerinin göreve başlamasıyla beraber envanterdeki AH-1P Cobra helikopterleri emekli edilmeye başlanmış ve 2020 itibariyle tüm AH-1P Cobra’lar envanter dışına çıkmıştır.
KARA KUVVETLERİNDEN, DENİZ KUVVETLERİNE AH-1W SUPER COBRA
Kara Kuvvetleri Komutanlığı, envanterinde artan T-129 Atak helikopterleriyle beraber taarruz helikopterine olan ihtiyacın azalmasıyla bünyesinde bulundurduğu AH-1W Super Cobra’ları 2022 itibariyle TCG Anadolu’da konuşlandırılması için Deniz Kuvvetleri Komutanlığı’na devretmiştir. Ayrıca AH-1W Super Cobra’lar Deniz Kuvvetlerimizin envanterine kattığı ilk taarruz helikopterleri olmuştur.
KAYNAKÇA