Bugünkü yazımızda sizlere AIM 120 AMRAAM (Advanced Medium Range Air to Air Missile)’dan bahsedeceğim.
AMRAAM; orta menzilli, radar güdümlü, havadan havaya süpersonik bir füzedir. AIM-7 Sparrow füzesinin devamı olarak nitelendirilebilir. Ondan daha geniş menzili, daha yüksek hızı ve gelişmiş manevra kabiliyeti sayesinde operasyonel etkinliği arttırmıştır. Bir çeşit “ fire and forget” ( ateşle ve unut) silahı da diyebiliriz. AIM-120, yüksek patlayıcılı bir harp başlığına sahip olmakla birlikte operasyonel uçuşunun son aşamaları için gerekli olan aktif radar güdümü sayesinde başka bir avcı uçağının hedefi aydınlatmasına gerek dahi kalmadan orta rota güdümüyle fırlatılır. Günümüzde de birçok sabit-kanatlı savaş uçakları tarafından kullanılmaktadır.
Geliştirilme Süreci:
1970’lerin ortalarına doğru geldiğimizde AIM-7 Sparrow’un ilerleyen süreçte değişime ihtiyacının doğacağı akıllara gelmişti. AIM-7’nin geliştirilmiş versiyonu olan AIM-7F/7M bile eskimeye başlamıştı.ABD Hava Kuvvetlerinin ve Donanmasının ortak yürüttüğü programla birlikte 1975 yılında geliştirilmeye başlanmıştır. Bu programın amacı ise Sparrow modelinden her konuda çok daha gelişmiş, daha küçük, daha hafif, daha yüksek öldürme oranına sahip, daha ucuz ve daha güvenilir bir hava önleme füzesi tasarlamaktı. Tabii ki doğal olarak yeni üretilecek füzelerin mevcut atış kontrol radarlarıyla da uyumlu olma gereksinimi vardı. Tasarım aşamasında ortaya atılan fakat hiçbir zaman hayata geçirilemeyen özelliklerden bazıları ise şunlardır: Aerodinamik gürültüye dayanarak karşılaşılan hedeflerin sınıflandırırlması, dış şeklin lazerle taranması.
1981 yılına gelindiğinde ABD, Hughes ve Raytheon şirketleriyle masaya oturarak tam ölçekli bir geliştirme sözleşmesi imzaladı. 1991 yılında ise tüm her şey tamamlanmış ve füze operasyona katılmaya hazırdı. Şu anda da başta ABD olmak üzere birçok NATO üyesi olan ülkede kullanılmaktadır.
Teknik Özellikleri:
AMRAAM-120’ye daha yakından bakacak olursak; füze, titanyum ve çelikten oluşan görece hafif bir yapıya sahiptir. Füzenin gövdesi; güdüm, savaş başlığı, kontrol ve tahrik olarak adlandırılan 4 bölüme ayrılmıştır. Üzerinde bulundurduğu 4 adet kanat ve kanatçıklar sökülüp takılabilme özelliğine sahiptir.
Yaklaşık olarak 340 pound(155 kg) ağırlığında ve mach 4 hızına ulaşabilen AMRAAM
bu hıza ulaşmak için bünyesinde barındırdığı katı yakıtlı roket motorundan güç alır. Füzenin uzunluğu 366 cm iken kanat açıklığı ise 53 cm'dir. 30 km'wye varan menziliyle birlikte süpersonik hızlara ulaşabilir. Üzerinde kendine has radarının bulunması sayesinde diğer bazı füzelerden farklı olarak fırlatıldıktan sonra ondan kaçınma şansı çok düşüktür. Önleme üzerine aktif radar yakınlık tapası hedefi imha etmek için 40 kiloluk yüksek patlayıcı savaş başlığını patlatır. Sahip olduğu bu radar sayesinde “ fire and forget” olarak isimlendirildiğini söyleyebiliriz.
AIM-120 A-B-C-D gibi varyantları bulunmakla birlikte birim maliyeti 386,000$ diyebiliriz. Tabi en son üretim olan AIM-120D modellerinde bu maliyet 1.5m$ dolar seviyelerine çıkabilmektedir.
F-16, F-4, F-15, F/A-18, F/A-22, F-35, Eurofighter Typhoon, Harrier, Tornado, JAS-37 ve JAS-39 uçaklarıyla entegre olarak kullanılabilmektedir. Bu varyantlara biraz daha yakından bakalım:
AIM-120 A: 1990’lı yılların başında tanıtılan AMRAAM’ın, detaylarını da yukarıda bahsettiğimiz, orijinal üretim varyantıdır.
AIM-120 B: Bu füze, 2 bloktan oluşmuş olan AMRAAM Üretilebilirlik Geliştirme Programının bir sonucu olarak ortaya çıkmıştır. A modelinden farklı olarak B modelinin silinebilir programlanabilir bir salt okunur bellek, yeni bir dijital işlemci ve beş ana elektronik birim donanım şasi yükseltmesi içerdiği sonucuna varılabilir. Yapılan bu yükseltmeler ve geliştirmeler sayesinde füzenin güvenilirliği ve elektronik karşı önlemlere (electronic countermeasures ECM) yönelik direnci artmıştır. Gripen firması tarafından taşınan İsveç AIM-120B füzeleri ‘Rb 99’ olarak adlandırılmıştır. .
AIM-120 C: B modelinden sonra füzenin harp başlığı ve roket motoru yeniden tasarlamak ile birlikte, güdüm algoritmaları, füzeleme ve ECM tarafında iyileştirmeler yapılmaya çalışılmıştır. Spesifik olarak ise F-22 üzerinde taşınmak için modifiye edilmiş olan AIM-120 C, kırpılmış kanatlara sahiptir. Kırpılmış kanatlara sahip olmasının başlıca sebebi ise boyutunu 17.4 inçten 12.5 inçe düşürmektir. AIM-120 C modelinin her biri farklı iyileştirmeler içeren birkaç adet alt varyantı bulunmaktadır. Kısaca onlara da göz atacak olursak:
AIM-120 C 3/4: İlk geliştirilen C model varyantlarından birileridir. Elektronik aksam ve menzil üzerine iyileştirmeler mevcuttur.
AIM-120 C 5 : Bu varyantta zaten geliştirilmiş olan menzil daha da iyileştirilmiş ve güdüm sistemleri üzerine çalışılmıştır.
AIM-120 C 6 : Ölümcül düzeydeki harp başlığı ve geliştirilmiş elektronik karşı önlemler (ECM), bu varyantın ayırt edici özelliklerindendir.
AIM-120 D : Bütün özelliklerde büyük geliştirmeler mevcuttur. Daha iyi bir güdüm sistemine ve menziline sahiptir. Güdüm hassasiyetinde de önemli ölçüde geliştirmeler olmuştur. Diğer varyantlardan farklı olarak ise iki yönlü bir veri bağlantısı bulundurmaktadır. AIM-120 D şu anda ABD ve müttefik ülkeler tarafından üretilmekte ve kullanılmaktadır.
AMRAAM-ER (Extended Range): Füzenin irtifa ve menzil yeteneklerini geliştirmek için özel olarak tasarlanmış bir varyanttır. AIM-120 D’nin güdüm ve harp başlığını daha büyük bir roket motoruyla birleştirerek havadan gelebilecek tehditlere karşı performansını ve menzilini arttırır. AMRAAM-ER, NASAMS( National Advanced Surface to Air Missile System) gibi yer tabanlı hava savunma sistemleri için tasarlanmıştır.
Operasyonlar:
ABD ordusunun yürüttüğü Çöl Fırtınası Operasyonu sırasında ( Operation Desert Storm) F-15’ler ile füzeler taşınmış fakat operasyonda hiç kullanılmamıştır. Aralık 1992’de bir F-16 pilotu Güney Irak’taki bir çatışmada bir MiG-25 Foxbat ( Rus yapımı, yüksek hızlı keşif uçağı) düşürerek gerçek bir muharebede ilk kez AMRAAM’ı kullanmış oldu.
Teslimatlar:
Geçtiğimiz yılın yaz ayında Almanya, Ukrayna-Rusya savaşı tedbirleri kapsamında ABD’den 969 tane AIM-120C füzesi sipariş etmişti. 2.9 milyar dolar değerindeki bu sipariş aynı zamanda bir rekordu.
2018 yılında ise Birleşik Krallık, Amerika’dan 200 adet AIM-120 D talep etmişti. Bu satışa ayrıca füze konteynerleri, silah sistemi destek ekipmanları, test ekipmanları, saha araştırması, nakliye onarım ve iade desteği gibi birçok alt madde de dahildir. Satışın maliyeti ise yaklaşık 650 milyon dolardı.
kaynakça:
Comments