F-35 Lightning II
Bu yazımızda sizlere üretimini başlıca ABD şirketi Lockheed Martin firması ile Northrop Grumman ve BAE Systems şirketleri tarafından üstlenilen F-35 Lightning II uçağını anlatacağız. F-35; süpersonik, çok amaçlı bir hayalet savaş uçağıdır ve üç varyantı vardır: F-35A, F-35B, F-35C. Bunlar ise sırasıyla konvansiyonel kalkış ve iniş üzerine tasarlanan varyant, hızlı kalkış ve dikey iniş üzerine tasarlanan varyant ve taşıyıcı varyant olarak geçmektedir.
Üretimi
F-35, ABD Hava Kuvvetleri F-16 ve A-10, ABD Deniz Kuvvetleri F/A-18, ABD Deniz Piyadeleri AV-8B Harrier' ve F/A-18, İngiltere Harrier GR.7' ve Sea Harrier savaş uçakları gibi eskimiş savaş uçaklarının envanterdeki yerini almak üzere tasarlanmıştır. “Stealth” gibi bir dizi yeni nesil teknolojiyle, F-35 dünyanın en gelişmiş çok amaçlı savaş uçağı olarak görülmektedir. Üretimi konusunda 26 Ekim 2001 tarihinde Savunma İdari, Teknolojik ve Lojistik Başkan Yardımcısı Edward C. "Pete" Aldridge Jr., Ortak Saldırı Uçağı (JSF) programının devam edeceği kararını duyurdu. Bu onay, programı Sistem Geliştirme ve Gösterim (SDD) aşamasına taşımıştır. Hava Kuvvetleri Sekreteri James G. Roche, JSF uçağını geliştirmek ve üretmek için başta Lockheed Martin ile Northrop Grumman ve BAE şirketlerinin birlikte çalışılmasının seçildiğini duyurdu ve bu şekilde süreç başlamış oldu.
Tasarımı
F-35'in entegre hava aracı tasarımı, yapımında kullanılan gelişmiş malzemeler ve eksenel nozulü, F-35'in gizlilik özelliklerini maksimize etmektedir. Uçağa genel bir şekilde bakıldığı zaman, gizliliğini arttırmak adına uyulan temel tasarım kuralları apaçık bir biçimde ortadadır. Mesela, kanat ve kuyruk uçlarının önde ve arkada aynı açıda eğimli olduğu (planform hizalaması olarak adlandırılan bir tasarım tekniği) görülür. Gövde ve kokpit eğimli yanlara sahiptir. Kokpit dikişi ve gövde kapakları testere dişlidir. Bu testere dişleri ile radyo frekanslarının (RF) enerjisi saptırılır. Dikey kuyruklar eğiktir. Motor yüzü, kıvrımlı hava giriş kanalı tarafından derinlemesine gizlenmiştir. Giriş kanalı, radar enerjisini yansıtmak için bir sınır tabaka saptırıcı kanala sahip değildir. Son olarak da tabii ki, silahlar içeride taşınabilir ve bu şekilde saklanabilir. Her iç bölme, bombalar ve füzelerin takılabileceği iki sabit noktaya sahiptir. Bütün bu önlemler, radarın uçağı tespit edebilmesi adına işini zorlaştırır.
Kasım 2005 raporlarına göre, ABD Hava Kuvvetleri, F-22'nin ABD Hava Kuvvetleri envanterindeki herhangi bir insanlı uçağın en düşük Radar Kesit Alanı’na (RCS) sahip olduğunu, ön RCS'sinin 0.0001~0.0002 m2 boyutlarında bir yuvarlak şeklinde olduğunu belirtiyor. Bu raporlara göre, F-35'in bir metal golf topu kadar yaklaşık 0.0015m2 olan bir RCS'si olduğu söyleniyor, bu da minimal ön RCS'sinin 5 ila 10 katıdır. F-35'in RCS'si F-117'ninkinden daha düşüktür ve B-2 Spirit ile karşılaştırılabilir, ki bu da eski F-117'nin yarısıdır. Diğer raporlar, F-35'in F-22'den daha küçük bir RCS'ye sahip olduğunu, ancak diğer tüm açılardan F-35 RCS'sinin daha büyük olduğunu iddia ediyor. Karşılaştırma yapmak gerekirse, Mig-29'un RCS'si yaklaşık 5m2'dir.
F-22 ve F-35'in tasarımı arasında birçok iyileştirme yapılmıştır. F-35'in iniş takımı ve ekipmanı, kontrol yüzeylerinin tümü düz çizgilere sahiptir. F-35, RF enerjisini yönlendirmek için "testere dişi" açıklıklara ihtiyaç duymaz. F-35'teki açıklıkların düz çizgiler olmasının nedenlerinden biri, RF sinyalleriyle karışan kenarlara yakın yerleştirilmiş elektrik telleridir. F-35 Radar Emici Malzemesi (RAM), F-22'inkine kıyasla daha kalın, daha dayanıklı, daha az maliyetli ve daha sıkı toleranslara sahip bir şekilde üretilmektedir. Daha sıkı toleranslar, daha az radar sinyalinin açıklıklardan nüfuz etmesi ve kaynağına geri yansıtması anlamına gelir. Yeni RAM, daha düşük frekanslı radarlara karşı daha etkilidir ve bakım maliyeti yaklaşık F-22 veya B-2'ninkinin onda biri civarındadır. Bazı RAM formları, karbon bileşiklerin katmanları içinde elektrik levhaları veya tabakaları içerebilir.
Fiziksel Özellikleri
➜ Mürettebat: 1 kişi
➜ Kanat Açıklığı: 10.7 m
➜ Yatay Kuyruk Açıklığı: 6.86 m
➜ Uzunluk: 15.7 m
➜ Yükseklik: 4.38 m
➜ Boş Ağırlık: 13290 kg
➜ Maksimum Uçuş Ağırlığı: 31800 kg
➜ Kanat Yüklemesi: 446 kg/m2
➜ İtki: 195 kN
➜ Yakıt kapasitesi: 8390 kg
Teknik Özellikleri ve Uçuş Performansı
✧ Maksimum Hız: 1975 km/saat
✧ Menzil: 2200 km
✧ Çıkabildiği Maksimum Yükseklik: 15 km
✧ İtki / Ağırlık Oranı: 0.87
✧ Maksimum G-Değeri: 9.0
✧ Motor: 1 adet Pratt & Whitney F135-PW-100 turbofan motoru
Kullanılan Silah Sistemleri
· 1 adet 25 mm GAU-22/A topu
· 2 adet AIM-120C/D füzesi
· 2 adet GBU-31 JDAM bombası
Operasyonel Geçmişi
F-35, ilk olarak 2006 yılında uçtu ve ABD Deniz Kuvvetleri'nin F-35B modeli Temmuz 2015'te hizmete girdi, bunu ABD Hava Kuvvetleri'nin F-35A modeli 2016 Ağustos'unda ve ABD Donanması'nın F-35C modeli 2019 Şubatında takip etti. Uçak bir savaşta ise ilk defa dünya genelinde 2018 yılında İsrail Hava Kuvvetleri tarafından kullanıldı.
22 Mayıs 2018'de İsrail Hava Kuvvetleri (IAF) komutanı Amikam Norkin, sahip oldukları F-35I'lerini (İsrail adına üretilmiş versiyonunu) iki savaş cephesindeki iki saldırıda kullandıklarını belirtti ve bu, herhangi bir ülke tarafından gerçekleştirilen ilk F-35 savaş operasyonu olarak kayıtlara geçti. Norkin, uçağın "Ortadoğu'nun her yerinde" uçtuğunu ve bir F-35I'nin Beyrut üzerinde gündüz uçtuğu fotoğraflarını ,fotoğrafların hangi saat aralıklarında çekildiğini belirtmese de, gösterdi.
Temmuz 2019'da İsrail, İran'ın füze sevkiyatlarına karşı saldırılarını genişletti; IAF F-35I'larının iddia edildiği şekilde İran hedeflerini Irak'ta iki kez vurduğu belirtildi.
Kasım 2020'de IAF, Ağustos ayında alınan dört uçak teslimatı arasında kullanılmak üzere F-35I test yatağı uçağının teslimatını duyurdu. Bu, bir test yatağı F-35'in ABD dışındaki bir hava kuvvetine teslim edilen tek örnektir. 11 Mayıs 2021'de, sekiz IAF F-35I, Muhafızların Koruyucusu Operasyonu'nun bir parçası olarak Kuzey Gazze Şeridi'nde 50-70 fırlatma çukuru da dahil olmak üzere Hamas'ın roket dizisinde 150 hedefe saldırdı.
6 Mart 2022'de İsrail Savunma Kuvvetleri (IDF), F-35I'lerin Gazze Şeridi'ne silah taşıyan iki İran insansız hava aracını vurduğunu belirtti. Bu, F-35 tarafından gerçekleştirilen ilk operasyonel vurma ve önleme operasyonuydu. Ayrıca, bu uçaklar, İsrail-Hamas savaşında da kullanıldı.
2 Kasım 2023'te IDF, Yemen'den ateşlenen Houthi seyir füzesini Kızıldeniz üzerinde vuran bir F-35I kullandıklarını sosyal medyada paylaştı.
ABD ise ilk defa bir çatışma için Deniz Teşkilatı altındaki F-35B varyantını 2018’de Afganistan’daki bir Taliban hedefine karşı kullandı.
15 Nisan 2019’da ise ABD Hava Kuvvetlerinin F-35A varyantını ilk kaldırışı Al Dhafra Hava Merkezi’ne doğru gerçekleştirildi. Bunun üzerinden 12 gün geçmesinin ardından ise 27 Nisan 2019’da uçak, Hava Kuvvetleri adına ilk defa bir çatışmada kullanılarak IŞİD’in bir tünel bağlantısına bombardıman gerçekleştirdi.
25 Haziran 2019’da F-35B varyantı Birleşik Krallık tarafından Suriye ve Irak’taki IŞİD hedeflerine saldırı gerçekleştirdi.
KAYNAKÇA